Платондық дискурстағы Құдай және жан

Авторы: Тимо Шмитц. Түпнұсқа атауы: «Бог и душа в платоническом дискурсе» [2 қаңтар 2022 жыл]

Платон Құдайды «Жақсы» деп атады. Плотин үшін «Жақсы» «Бір» болды. Осылайша, Плотиндік Құдай Платондық Құдайға қарағанда абстрактілі. «Мемлекеттің» екінші кітабында Платон Құдайдың жақсы екенін анық көрсетеді.¹ Ал Құдай жақсы болғандықтан, ол тек жақсылық жасай алады. Жамандық Құдайдан емес, сондықтан оған Құдайды кінәлауға болмайды.² Ол – ең биік ұстаным, Жақсылықтан жоғары ештеңе жоқ.³

Плотин үшін Жақсылықтан төмен – ақыл, ал ақылен төмен – жан.⁴ Демек, Жақсылық – ақылің өмір сүру мүмкіндігі үшін қажеттілік. Бұл Құдайды күнге теңестіретін Платоннан үлкен айырмашылық ал күн білімді бейнелейді. Білім ақылды болжайды.⁵

Дене – бұл жан тұра алатын көлік. Ал бұл үшін дене эго емес, тек материал. Менің мінезім, демек менікі (Jemeinigkeit) жан арқылы қалыптасады. Жан – қуат күші, ол өздігінен әрекет ете алмайды, сондықтан оған дене керек ⁶. Жансыз тұлға болмайды, және өзіне сілтеме. «Мен» – жан арқылы ашылатын аян.⁷

Оның үстіне бәрі бар, өйткені оның бар болуының себебі бар. Ал егер бәрін себептерге келтіруге болатын болса, бірінші себеп бар.⁸ Содан кейін Құдай, жаратушы, шығармашылық дизайнер. Шығармашылық дизайнер ретінде алдымен жоспар керек. Сонымен қатар, сізге күш қажет.⁹ Құдайдың жоспары да, күші де бар. Оған ойындағысын жасау үшін күш керек болғандықтан, оның күші бар сияқты.

Сефер Йетзираның айтуынша, Құдай әліпбидегі әріптерді қолданып, оларды қуатпен біріктірген. Әріптер энергиямен кездессе, олар шындыққа айналады. Грек тілінде «стоихейон» әріпті де, элементті де білдіреді және әріптер мен бірінші элемент арасындағы сөздерді ойнау сияқты.

Жандар кеңістікте және уақытта өмір сүреді, бірақ интеллект уақыт пен кеңістікті қажет етпейді, ал бір нәрсеге уақыт қажет болмаса, ол әрқашан «болады». Оның үстіне ол шексіз өмір сүреді.¹⁰ Жандар жеке өмір сүреді, бірақ сонымен бірге олар дербес өмір сүрмейді. Жан көп болғанымен, сипаттамалары бірдей, өйткені олар бір көзден келеді.¹¹ Еврейлердің сенімі бойынша адамның жаны Құдайдың жанымен бірдей табиғатқа ие, өйткені адамды бэцэлем элохим жаратқан.

Платон өзінің «Мемлекет» еңбегінде үш жақты жанды ұсынады. Ең жоғарғы принцип – ақыл, «логистикон».¹² Керісінше, интеллектуалдық қасиетке ие «тимоэйдес» ¹³. Үшінші бөлім – аппетит – «эпитиметикон».¹⁴ Ол біздің қалауларымызды және осылайша біздің түйсігімізді білдіреді. Шешім қабылдау үшін жанның екі бөлігі үшіншіге қарсы бірігуі керек.

Біздің қалауымыз, керісінше, физикалық. Ол жанның еркіне қайшы келеді, өйткені жан тән емес және ол тәнді өзінің түрмесі деп санайды.15 Бірақ Жақсылық тікелей бізде емес. Оның өзіндік мәні бар. Егер жақсылықтың бәрі бізде болса, біз Құдай болар едік, өйткені жақсылықтың өзі Құдай. Бірақ біз Құдай емеспіз! Сондықтан біз кемелді бола алмаймыз. [Бізде негізгі жақсылық бар, өйткені біз жақсы қасиеттерді мұра ету арқылы туылғанбыз, бірақ біз мінсіз емеспіз. Кемшіліксіз жалғыз Құдай!] Өйткені тек Құдай ғана жақсы.

Әдебиет:

1. Платон: Мемлекет, 379a-b.
2. Платон: Мемлекет, 379b.
3. Timo Schmitz: Plotinus triad as actual experience (10 août 2018). In: Sélection d’articles en français, 2014-2020. Berlin: epubli, 2021.
4. Ibid.
5. Сондай-ақ салыстырыңыз: Nadezhda Volkova: God as Intellect in the philosophical Theology of Plato, Aristotle and Plotinus. St Tikhon’s University Review 73, October 2017, pp. 95-105.
6. Menachem Wolf: Transcendental Kabbala: Kabbala of Reincarnation. Melbourne: Spiritgrow Josef Kryss Centre, 2015.
7. Ibid.
8. Сондай-ақ салыстырыңыз: Abu Nasr Al-Farabi : Die Prinzipien der Ansichten der Bewohner der vortrefflichen Stadt (Mabadi’ ara’ ahl al-madina al-fadila). Aus dem Arabischen übersetzt und herausgegeben von Cleophea Ferrari. Stuttgart: Reclam, 2009.
9. Сондай-ақ салыстырыңыз: Pierre Grimes: Wisdom Literature in the Platonic Tradition. Lecture 24: Sacred Myths of Plato – The Gorgias. Opening Mind Academy, 1996.
10. Pierre Grimes: Wisdom Literature in the Platonic Tradition. Lecture 13: Plotinus’ The Enneads – The Good or The One. Opening Mind Academy, 1995.
11. Ibid.
12. Платон: Мемлекет, 441e-442a.
13. Платон: Мемлекет, 439e.
14. Платон: Мемлекет, 439 c-d.
15. Платон: Федон, 64a-65a.

9 шілде 2022 жыл