Von Timo Schmitz
Platon wia en griechisch Fillisof enne Antike, wäm siene Ideenlia sea beriemt es. Hee es veleicht aum wichtichsten fa de Fillisofie sogoa noch vondoags un haft uk de Judentum un Tjristentum be’enflusst. Nu waut es de Meddelpunkt, daut Hoat, von siene Fillisofie?
En siene tiediche Woakjen es de Sittenlia en de Meddel un hee sieekjt de jerajchte Läwensstiel. Hee fruacht “waut es de Korozh” en sien Laches, “waut es de Fromheit” en sien Euthyphron, “waut es de Jerajtichkjeit” en sien Thrasymachos (vondoags daut ieeschte Buak enne Politeia) un schokmol jefinjt hee niet eene Auntwuat un hee finjt bloos waut daut nich sennen kunt. (Aporie)
Siene Methode es daut sokratische Jesprech: Eener fruacht waut un de Aundra auntwuart opp de Froag un soo unjasieekjen see waut daut sennen kunt. Wie nanen daut Dialog, griechisch fa “derch Sproak”, oba uk “derchen Senn“ (nich daut waut sennungsoatich es, oba daut waut maun “reason” opp enjlisch nant). Uk sien Gorgias fruacht waut Jerajtichkjeit es, oba lajt doabie een wichtichen Akjsteen fa de niere oole Testament un uk fa de Tjristen, wäjen de Mythos aum Enj. Doa liat Platon daut de Mensch no sienem Läwen be’uadeelt woat.
En siene frie medlere Woakjen kljinkt Platon sikj ut fa sienem Liera Sokrates. Soo schreef hee em Phaidon towaut de Seel onstoarflech es un schreef wäjen twee Welten wuamet siene Ideenlia aunfankt. De Enna es de Welt wuarenn wie läwen. Daut es de sennungsoatiche Uat, wuarenn wie ons bewäajen. De Aundra es de Welt vonne Ideen. En Platons Fillisofie es daut nich een Jedanken un nich een Äawalaj, wan uk daut dichtbie kjemt. Platons Idee es een Väabilt, een Vemieejen, een Vestenntnis vonne Form selfst, siene Jestalt (idea, eidos). Em Phaidon bewiest hee uk de Onstoawlichkjeit vonne Seel.
En sienem Symposion schreef hee wäjen een Fastlichkjeit wuabie see de Leew beräden. Platon veteidje daut Scheene derch sien Väabiltskarakta Sokrates. Hee meent daut et Scheene stäts äwareen es. Wan waut scheen es, haft daut nämlich de selwje Scheenheit. Scheenheit es nich esthetisch Schmockheit: woare Scheenheit es jettlich. En siene Politeia erkjant hee daut et Scheene je jettlech es, oba daut et doch nich Gott es. Daut Scheene komt von Gott. Nu waut es Gott? Gott es goot: hee is daut, waut es goot self. Aulso kjent daut bees nich von Gott sennen. Gott haft kjeen Schult.
Enne Politeia beschreif Platon uk de vea Sittlechkjeiten un maun kjen saajen daut et nich de Ziel von Platon es, een politische Fillisofie en siene Politeia to entwekljen. Hee wel de Seel vetalen un aus Analogie deent de Staut. Siene politische Lia vetalt hee en däm Politikos un danno uk in siene Jesazen (Nomoi).
Nich bloos de Jesazen (sien latsta un onbe’endjete Woakj) sennen een Woakj wua hee oolt wia, oba uk de Timaios es so een von jane. En däm Timaios vetalt Platon siene Kosmologie woo de Welt jeschaufen wia. Wie liare daut aulet ut twee Deel bestot: een Deel es onwakjselhauft un veträd daut vollkommen (de Idee); un daut aundre auladinjs daut onvollkommen, et wakjselhaufte un soo onse sinnoatiche Welt. Et es een dredda needich om de twee Deel toophanken.
Daut platonische Bilt von Gott es im Judentum un Tjristentum onjemein wichtich: et es daut platonische Bilt waut see jenome haben: eenen gooten Gott, wäa nich fa Iebel ve’auntwuartlech sennen kunnt. Platonisch es uk die Idee von Leena un Strofen no däm Läwen.
Ve’effentlicht am 12. April 2022
Timo Schmitz 
One thought on “[Plautdietsch] Äwablekj äwa Platon”